Στην ταινία του «Το αγόρι τρώει το φαγητό του
πουλιού», που πριν από λίγο καιρό βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο
νεαρός ήρωάς του πεινάει στην Αθήνα της κρίσης. Και σε μια σκηνή τρώει
το σπέρμα του...
Ο τολμηρός 36χρονος σκηνοθέτης Εκτορας Λυγίζος είναι στα πάνω
του. Βραβευμένος μικρομηκάς («Αγνά νιάτα», «Εσωτερικό σπιτιού με γυναίκα
που καθαρίζει μήλα»), δάσκαλος στη Σχολή του «Εμπρός», ηθοποιός αλλά
και θεατρικός σκηνοθέτης (Αμόρε, Φεστιβάλ Αθηνών, ΚΘΒΕ κ.ά.), ανήκει
στην ίδια φουρνιά των μικρομηκάδων που ανέδειξε τους Γιώργο Λάνθιμο,
Σύλλα Τζουμέρκα, Βαρδή Μαρινάκη, Παναγιώτη Φαφούτη.
Γρήγορα όμως τον κέρδισε το θέατρο και αγαπήθηκε για τα
εναλλακτικά ανεβάσματά του: από το «Τροβατόρε» (με τις Οπερες των
Ζητιάνων) μέχρι τον περσινό «Θείο Βάνια».
Στις «Βάκχες» σκηνοθετεί αλλά παίζει κιόλας. Ερμηνεύει μάλιστα
δύο ρόλους: όχι μόνο του Πενθέα, αλλά και της μητέρας του της Αγαύης,
που στο τέλος, «τυφλωμένη» από τον θεό Διόνυσο, διαμελίζει το σώμα του
ίδιου της του γιου! Μη φανταστείτε πως ο Εκτορας Λυγίζος ντύνεται ή
βάφεται γυναίκα. Το σκηνικό είναι σχεδόν ανύπαρκτο και η αλλαγή των
ρόλων υποδηλώνεται με ένα διακριτικό... στριπτίζ: κάθε φορά που οι
ηθοποιοί υποδύονται κάποιον άλλο (Τειρεσίας, Κάδμος, Διόνυσος) πετάνε
και κάποιο ρούχο. Και τελικά μένουν μόνο με το εσώρουχο. Σ' αυτήν την
παράσταση πρωταγωνιστεί ο λόγος.
- Οι «Βάκχες» είναι ένα κατ' εξοχήν γυναικείο έργο. Γιατί στη διασκευή σας επιλέξατε μόνο άντρες;
«Καθώς μελετούσα το έργο, συνειδητοποίησα πως έπρεπε να λείπουν
οι Βάκχες. Ετσι, θα γινόταν πιο πρόδηλη η ανάγκη των αντρών να γίνουν οι
ίδιοι Βάκχες, να βρεθούν κι αυτοί στο βουνό. Η παράσταση είναι σαν μια
διαδικασία μύησης. Για μένα πάντως οι ''Βάκχες'' είναι μια κατ' εξοχήν
τραγωδία αντρών. Οι άντρες είναι αυτοί που καλούνται να δώσουν λύση. Μια
βασική άλλωστε επέμβασή μου στο έργο είναι η απουσία του χορού. Αν και
τελικά οι τρεις πρωταγωνιστές μπορεί να πει κανείς πως λειτουργούν και
ως χορός».
- Ο «θεομάχος» Πενθέας σας στην πραγματικότητα καίγεται να δει τις Μαινάδες που τόσο κατηγορεί...
«Αυτή είναι η βασική ανάγνωση του έργου. Θέλει περισσότερο απ'
όλους να το ζήσει αυτό. Γι' αυτό και τελικά μετατρέπεται στο απόλυτο
θύμα. Απλώς έτυχε να πρέπει αυτός να υπερασπιστεί το παλιό».
- Σε κάποιες σκηνές, το ομοφυλοφιλικό στοιχείο είναι κυρίαρχο...
«Μα ο έρωτας για τον Διόνυσο υπάρχει στο κείμενο του Ευριπίδη.
Για μένα ο Πενθέας είναι ένας άνθρωπος που καταλήγει τελικά να
παραδεχθεί τη σεξουαλικότητά του και τιμωρείται από τη μάνα του. Αυτό το
θηλύμορφο είναι κάτι που έχει καταπιέσει καιρό».
- Να εικάσουμε ότι γι'αυτό επιλέξατε και το σταδιακό γδύσιμο επί σκηνής;
«Ναι. Τα ρούχα μας στην αρχή της παράστασης είναι φαρδιά,
κρύβουν το σουλούπι μας. Καθώς τα βγάζουμε είναι σαν να προσπαθούμε να
ανακαλύψουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Τα θεία στην αρχαιότητα, σε
αντίθεση με τη θρησκεία σήμερα, συμβόλιζαν τα διαφορετικά κομμάτια του
εαυτού μας: έρωτας, επιθετικότητα κ.λπ.».
- Τι μας λένε οι «Βάκχες» για τη ζωή μας σήμερα;
«Ο Πενθέας αντιπροσωπεύει την εξουσία που προσπαθεί να
τιθασεύσει τις ανάγκες του σώματος ώστε να πρυτανεύσει η λογική. Αυτός
όμως δεν ήταν πάντα ο βασικός τρόπος της εξουσίας ώστε να μας ελέγξει;
Δεν είναι τυχαίο ότι η διαπαιδαγώγησή μας γίνεται σε κλειστές αίθουσες
όπου τα σώματα είναι ακινητοποιημένα. Ή ότι μας δημιουργούν ένα αίσθημα
ενοχής για τη σωματική επαφή, ακόμα και για το χάδι. Ομως οι λύσεις
έρχονται από το σώμα, κι όχι τόσο από το μυαλό».
- Και σε εποχές κρίσης, όπως σήμερα, το σώμα υποφέρει πρώτο...
«Φυσικά, η στέρηση είναι βασανιστικό συναίσθημα. Μας έχουν
ντρεσάρει έτσι ώστε να μας στερούν πράγματα και να μην κάνουμε
επανάσταση. Νιώθω πάντως πως τελευταία που η κοινωνία καταρρέει,
αρχίζουμε να επανεκτιμάμε τον έρωτα και τις φιλικές σχέσεις».
- Η ταινία σας «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού»
είναι μια ανατομία της πείνας. Ο ήρωας (Γιάννης Παπαδόπουλος), ένας
νεαρός λυρικός τραγουδιστής, καταλήγει άστεγος. Στο τέλος όμως
αντιλαμβανόμαστε πως αυτό είναι στην πραγματικότητα επιλογή του: έχει
οικογένεια αλλά δεν ζητά βοήθεια. Οι περισσότεροι άστεγοι σήμερα δεν
έχουν την πολυτέλεια μιας επιλογής...
«Ηθελα να δείξω πως ο άνθρωπος αυτός είναι θύμα και των επιλογών
του. Εκτός από φτωχός, είναι και περήφανος και αρνείται να αποκαλύψει
στους γύρω του το πρόβλημά του. Δυστυχώς, στην Ελλάδα μάς μεγάλωσαν να
κρύβουμε τις αδυναμίες μας. Επίσης, ατύχησε να ζει σε μια κοινωνία όπου η
τέχνη θεωρείται αχρείαστη και αντιπαραγωγική. Επέλεξα να τον
παρακολουθήσω στις πρώτες μέρες του σοκ. Και η πρώτη ενστικτώδης
αντίδραση είναι να συνεχίζεις όπως πρώτα, ελπίζοντας πως είναι
παροδικό».
- Οταν όμως δεν έχεις να φας, δεν απορρίπτεις μια έστω κι άσχετη δουλειά που σου προσφέρουν...
«Κι εγώ δυσκολεύομαι. Και δεν νομίζω πως δεν θα είχα καμία
ευκαιρία να κάνω κάτι διαφορετικό για να ζήσω. Αλλα δεν με αφορά. Αυτό
που κάνω δεν πληρώνει; Τι κάνω λοιπόν; Φεύγω από τη χώρα; Ή συνεχίζω; Το
ζήτημα δεν είναι αν θα έχω λιγότερα λεφτά για το σουπερμάρκετ, αλλά τι
ζωή θέλω να κάνω. Ηδη ζω με το τίποτα. Με λιγότερα δεν γίνεται. Και δεν
είμαι ο μόνος. Αλλά αυτή είναι η δουλειά μου».
- Γιατί γύρισες τη σκηνή με το σπέρμα; Ηταν τόσο αναγκαία;
«Ο ένας λόγος είναι απλός: το παιδί πεινά τόσο που τρώει το
σπέρμα του. Η ταινία προσεγγίζει με έναν έντονα σωματικό τρόπο τον ήρωα.
Για μένα αυτή είναι μια αθώα χειρονομία. Είναι άδεια η κοιλιά του -
τόσο απλό. Το φτύνει, δεν του αρέσει, αλλά το τρώει μέχρι τέλους. Ο
άλλος λόγος έχει να κάνει με κάτι πιο συμβολικό: το παιδί τρώει τις
δημιουργικές του δυνάμεις. Οι νέοι σήμερα, λόγω συνθηκών, δεν βρίσκουν
γόνιμο έδαφος ώστε να δημιουργήσουν κάτι...».
* «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού» θα βγει στις αίθουσες
το Μάρτιο από τους ίδιους τους παραγωγούς του: τον Γιώργο Καρναβά, τον
Αργύρη Παπαδημητρόπουλο και την Ελίνα Ψύκου (σ.σ. τη σκηνοθέτρια της
«Αιώνιας Επιστροφής του Αντώνη Παρασκευά» που σε λίγες μέρες θα
προβληθεί στο Φεστιβάλ Βερολίνου).
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes--politismos&id=337540